گل کاملیا

نام انگلیسی : CAMELLIA JAPONICA

خانواده : THEACEAE – چای

بومی : آسیای شرقی

کاملیا گونه‌ای از گیاهان گل‌دار است. کاملیا درختچه‌ی همیشه‌ سبز یا درخت کوچکی است که گونه های متنوعی دارد . این گیاه در شرق و جنوب آسیا، شرق هیمالیا تا ژاپن و اندونزی دیده می‌شود. ۱۰۰ تا ۲۵۰ گونه‌ی تعریف‌شده برای کاملیا وجود دارد.

شکل ظاهری و ویژگی ها کاملیا :

برگها متناوب چرمی سبز تیره معمولا ۵ تا ۱۱ سانتی متر طول و ۲.۵ تا ۶ سانتی متر عرض دارند با ساقه (دمبرگ) حدود ۵ تا ۱۰ میلیمتر و دارای حاشیه بسیار ریز دندانه دار میباشند.گل آن بین ماه های ژانویه و مارس شکفته میشود. دارای ساقه بسیار کوتاه است. گلها معمولاً به تنهایی یا به صورت جفت هستند و ۶ تا ۱۰ سانتی متر قطر دارند. دارای حدود ۹ برگچه فرعی مایل به سبز و کاسبرگ میباشند. گل گونه های وحشی دارای شش یا هفت گلبرگ به رنگ سفید است که هر گلبرگ آن ۳ تا ۴.۵ سانتی متر (۱.۲-۱.۸) طول و ۱.۵ تا ۲.۵ سانتی متر عرض دارند. همچنین دارای پرچم های متعدد ۲.۵ تا ۳.۵ سانتی متری میباشد.میوه آن شبیه کپسول با سه محفظه (locules)، هر کدام با یک یا دو دانه ی درشت قهوه ای با قطر ۱ تا ۲ سانتی متر می باشد.

گل دهی کاملیا :

معمولا جوانه ها ی گل در اوائل زمستان، در درجه حررات بیش از ۱۸ درجه سانتی گراد تشکیل میشوند و وقتی جوانه ها به حد کافی رشد گردند گیاه را درمحلی با درجه حرارت حداقل ۸ درجه سانتی گراد نگاه می دارند و گلها شروع به باز شدن می نمایند.

رنگ گلها متنوع و به رنگهای سفید صورتی قرمز است و رنگ زرد نیز در گونه‌های بومی چین و ویتنام نیز وجود دارد. از بذر برخی از گونه های کاملیا مانند C.oleiferaو C.japonica نوعی روغن به نام روغن چای تهیه می‌شود که طعمی شیرین دارد و در آسیای جنوب شرقی میلیونها نفر در آشپزی به عنوان روغن از آن استفاده می‌کنند.

کاربرد کاملیا :

کاملیا سیننسیس گونه‌ای از گل‌های کاملیا است که گیاه چای می‌باشد و به خاطر چای تهیه‌شده از برگ‌های آن در تجارت اهمیت زیادی دارد. روغن چای ادویه‌ای شیرین و روغنی برای آشپزی است که با فشار دانه‌ های گونه‌ای از کاملیا تهیه می‌شود. در بسیاری از مناطق روغن کاملیا برای نظافت و مراقبت از تیغه‌های ابزار برش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شرایط نگهداری و پرورش کاملیا :

آبیاری کاملیا :

دربهار هفته اي دوبار گياه را آبياري نماييد ولي در تابستان هفته اي يکبار کافي است، مجدداً دفعات آبياري را افزايش و در پاييز به هفته اي دوبار برسانيد، آب بايد فاقد املاح باشد و حتي الامکان از آب باران استفاده کنيد، زهکش را هميشه بازديد نماييد.

نور مورد نیاز کاملیا :

کاملیا به محیطی روشن نیاز دارد اما اینکه به چه میزان از نور مستقیم آفتاب بهره‌مند شود بستگی به میزان رطوبت هوا و بستر کاشت دارد.همچنین ارقام باگلهای قرمز نور آفتاب را بیش از ارقام با گلهای صوتری و سفید تحمل می‌کنند. کاملیا در مکانی که هوا از میزان رطوبت مناسب برخوردار باشد در مقایسه با مکانی که هوا خشک و گرم است نور مستقیم آفتاب را بهتر تحمل می‌کند. اما تابش نور مستقیم به همراه خشکی هوا منجر به بروز لکه های قهوه‌ای و سوخته بر روی برگسار و گلها خواهد شد. بنابراین هر مقدار که هوا گرمتر و خشک تر باشد باید این گیاه را از تابش مستقیم نور آفتاب محافظت کرد و همچینن در آبیاری آن دقت بیشتری به خرج داد. همچنین مکان کم نور موجب افزایش فاصله بین برگها و گلدهی ضعیف و یا عدم گلدهی می‌شود.

دمای مناسب کاملیا :

دمای مورد نیاز کاملیا بسته به نوع رقم این گیاه متفاوت است. کاملیا دما را از نزدیکی صفر تا حدود ۳۰ درجه سانتیگراد تحمل می‌کند اما دمایی که در آن می‌تواند به رشد خود ادامه دهد حداکثر ۲۱ و حداقل  ۱۳ درجه سانتیگراد است.گرمای نامناسب محیط در زمان غنچه دهی این گیاه از دلایل ریزش غنچه های گل است.اگرچه دمای ۱۸-۱۵ درجه برای شکل گیری غنچه های این گیاه مناسب است اما بعد از شکل گیری غنچه ها اگر دما را اندکی پایین تر بیاوریم به افزایش عمر گلها کمک خواهد شد.

خاک و کود کاملیا :

کاملیا بستر کاشتی با بافتی نسبتا سبک (عدم وجود رس در بستر کاشت) ، زهکش خوب و غنی از هوموس با اسیدیته زیر ۷ و به شکل ایده‌آل در حدود ۶٫۵-۵٫۵ را ترجیح می‌دهد و اغلب گونه ها در خاکهای گچی و یا خاکهایی که محتویات کلسیم آنان زیاد است رشد خوبی ندارند و دچار زردی برگسار ناشی از عدم توانایی جذب برخی از عناصرهمانند آهن منگنز و روی می‌شوند. همچنین به تدریج در چنین خاکهایی ریزش برگها و غنچه های گل نیز ممکن است روی دهد. به همین دلیل مخلوطی از سه قسمت خاک جنگلی و یک قسمت ماسه برای پرورش کاملیا مناسب است.
کود مورد نیاز این گیاه را می توان به مقدار ۲ گرم سولفات آمونیوم و ۲ گرم کود معمولی در یک لیتر، هر دو هفته یکبار از بهمن تا مرداد، مورد استفاده قرار داد.

تکثیر کاملیا :

قلمه :

با استفاده از قلمه این گیاه میتوان آنرا تکثیر کرد اما باید بدانیم که گاهی این کار با موفقیت انجام نمی شود. برای افزایش شانس ریشه زایی قلمه ها وجود رطوبت مناسب در هوا و همچنین مصرف هورمونهای ریشه زایی و پاگرما توصیه شده است . بهتر است که از ساقه های جوان و حاصل از رشد سال جاری که تا حدودی بافتی محکم پیدا کرده اند(در اوایل تابستان) قلمه تهیه شود. برش را از زیر پنجمین گره بر روی ساقه بزنید (ناحیه اتصال برگ به ساقه گره نامیده می شود). برگهای پایینی را حذف کنید و جدا کردن پوست ۱٫۵ سانتیمتر از قسمت پایین قلمه به ریشه زایی آن کمک کرد. کوچک کردن اندازه پهنک برگهای باقیمانده به یک دوم نیز می تواند به کاهش تبخیر آب از قلمه ها و ماندگاری بیشتر آنان کمک کند. قلمه ها را در بستری که حداقل ۱۵-۱۰ سانتیمتر عمق دارد بکارید و برای مخلوط کاشت می توان از مخلوط یک قسمت شن + یک قسمت پیت موس استفاده کرد. قلمه را حدود ۷ سانتیمتر در بستر کاشت فرو کنید. بستر کاشت را مرطوب نگه دارید همچنین کشیدن پلاستیک شفاف بر روی قلمه ها به حفظ رطوبت هوای اطراف قلمه ها کمک کند. ریشه زایی تا حدود اواسط الی اواخر زمستان طول می کشد. گیاه حاصل از قلمه ۶-۳ سال طول میکشد تا به گلدهی برسد.

بذر :

از بذر نیز می‌توان استفاده کرد ولی امکان دارد گیاهان بدست آمده شبیه گیاه مادری نباشند. برای تهیه بذر باید صبر کنید تا میوه کپسول مانند آن برسد و پوشش آن شکاف بخورد(معمولا در اواسط پاییز). بذرهای تازه باید سریعات در بستر کاشتی سبک همانند مخلوط پیت + سنگریزه کاشته شوند و ۴-۲ ماه طول می‌کشد تا جوانه بزنند.

خوابانیدن :

خوابانیدن هوایی راه دیگر تکثیر این گیاه است. ساقه های مختلف گیاه را برای این روش می توان استفاده کرد اما آنهایی که حدود ۲-۱ سانتیمتر قطر دارند بهتر هستند. از نوک ساقه حدود ۶۰-۳۰ سانتیمتر پایین تر بیاید و نواری از پوست ساقه را از دور آن بردارید. طول این نوار که برداشته می شود ۲-۱٫۵ برابر قطر ساقه است. یعنی فرض کنید که ساقه مورد نظر شما مثلا یک سانتیمتر قطر دارد. بنابراین طول حلقه ای که پوست آن برداشته می شود حدود ۲ سانتیمتر است.  خزه اسفاگنوم مرطوب در اطراف  آن گذاشته و ابتدا لایه ای از کاغذهای آلومینیومی نازک به دور آنها بکشید و بعد با پلاستیک آنرا بپوشانید . خزه موجود در این ناحیه باید مرتباً مرطوب نگهداشته شود. هرگز سعی نکنید با جابجا کردن خزه ها ریشه زایی ساقه را بررسی کنید این کار به ریشه های تشکیل شده آسیب جدی وادر می کند.  بعد از مدتی ریشه ها در این قسمت تشکیل می‌شوند و می‌توان این قسمت از ساقه را از گیاه مادری جدا کرد و به عنوان گیاهی مستقل کاشت. اگر این عمل را در اواخر فروردین انجام دهیم ساقه های ریشه دار در شهریور ماه آماده می‌شوند.

هرس کاملیا :

گلهای کاملیا در اوایل سال شکوفا می‌شود و جوانه های گل برای سال بعد در اواخر تابستان و در طی پاییز بر روی شاخسار یک ساله شکل می‌گیرد. هرس در این زمان منجر به حذف تعداد بیشماری از گلها خواهد شد. بنابراین بهترین زمان هرس در فصل بهار و بعد از اتمام گلدهی گیاه و قبل از شروع رشد رویشی جدید است. برخی از پرورش دهندگان اضهار کرده اند که کاملیا هرس سخت را می‌تواند به خوبی تحمل کند بنابراین گیاهان مسن را برای جوان سازی و تحریک رشد شاخسار جید به سختی هرس می‌کنند. برای گیاهانی که هنوز به این مرحله نرسیده اند هرس محدود می‌شود به حذف شاخسار شکسته و آسیب دیده و یا شاخساری که خارج شکل مورد نظر شما در حال رشد هستند.

آفات و بیماری های کاملیا :

شته، شپشک و کنه تارعنکبوتی از جمله آفات این گیاه محسوب می‌شوند. این آفات شیره گیاهی را مصرف می‌کنند و رشد برگسار و گلدهی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بلایت گلبرگ کاملیا از بیماریهای این گیاه است که منجر به قهوه ای شدن گلها می‌شود.برای درمان نواحی آلوده را از گیاه جدا کنید و مانع از خیس شدن برگسار و گلها در طی آبیاری شوید. بکارگیری بستر کاشت ضدعفونی شده در زمان تعویض و کاشت گیاه از جمله راه های مناسب برای جلوگیری از این بیماری است.

بیماری دیگر گال برگی است که منجر به ضخیم شدن بیش از اندازه برگ می‌شود که مشکل مهمی نیست و در مکانهایی با هوای بهاره مرطوب بروز می‌کند. بیماری ویروسی موزاییکی شدن برگ مشکل دیگر این گیاه است که منجر به زرد و سفید شدن برگها می‌شود و اصولا به گیاه آسیب خاصی وارد نمی‌آورد اما ظاهر آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیمار ادم Oedema زمانی پیش می آید که ریشه ها آب بیشتری از آنچه ساقه و برگ تبخیر می کند جذب می شکند. برگها حالتی چوب پنبه ای پیدا می کنند و به چنین گیاهی باید آب کمتری داد تا مشکل پیشرفت نکند.